چرا بد می خوابیم؟

مهم ترین علت اختلال خواب


آیا می دانستید اختلالات خواب یکی از شایع ترین بیماری های روانی در کشور است.


















آیا می دانستید اختلالات خواب یکی از شایع ترین بیماری های روانی در کشور است. به گفته احمد جلیلی، رئیس انجمن روان پزشکان ایران اختلالات خواب اعم از اختلالات اولیه و ثانویه در کشور آمار بالایی را به خود اختصاص داده است و اغلب با علایم جسمی خود را نشان می دهد. اغلب مبتلایان به این اختلالات از آن بی اطلاع هستند و به علت آگاهی نداشتن هرگز آن را درمان نمی کنند. به راستی چگونه است که انسان این طبیعی ترین حق خود یعنی خواب آرام و راحت را از دست داده و برای به دست آوردن آن باید تلاش کند؟ پاسخ به این سوال البته در این مطلب نمی گنجد اما می توانیم درباره علل شیوع اختلالات خواب، تاثیر گسترش فناوری بر روند خواب انسان، بروز انواع بیماری های روانی و تاثیر آن ها بر خواب گفت و گو کنیم.



● خواب به زبان ساده

خواب یک رفتار همگانی است و در تمامی گونه های حیوانی ازجمله پستانداران، پرندگان و خزندگان وجود دارد و البته یک سوم زندگی انسان نیز در خواب می گذرد. دکتر مونا ارشادی، کارشناس مسئول اداره بهداشت روان وزارت بهداشت، با ذکر این نکته به خراسان ادامه می دهد: کارکرد دقیق خواب هنوز برای انسان مشخص نشده اما ثابت شده است خواب برای بقای هر موجود زنده ای به ویژه انسان ضروری است و محرومیت های طولانی از خواب منجر به تخریب شدید جسمی و شناختی انسان و حتی مرگ می شود. اختلالات خواب هم ریشه جسمانی و هم روانی دارد اما موضوع بحث ما در این جا بیشتر علل روانی اختلالات خواب است، اگر بخواهیم از لحاظ فیزیولوژی خواب را بررسی کنیم باید بگوییم که «non nem» مرحله حرکت غیر سریع چشم و nem حرکت سریع چشم است. این مراحل کارکردها و زمان ویژه خود را دارد و بدن در مرحله non nem استراحت می کند و خود را برای استراحت کامل آماده می کند.



● اختلالات خواب

اختلالات خواب ۲ دسته هستند اولیه و ثانویه. اختلالات اولیه دسته ای هستند که هیچ وابستگی یا ارتباطی با بیماری های جسمانی و روانی و مصرف مواد مخدر ندارند. اما در اختلالات ثانویه، اختلال خواب پیامد یک بیماری جسمی، روانی، اضطراب، افسردگی ، مصرف مواد مخدر و الکل است.انواع بی خوابی ها و پرخوابی ها جزو اختلالات اولیه هستند. اشکال در شروع خواب، تداوم خواب، احساس ناراحتی پس از بیدار شدن به مدت یک ماه اختلال خواب را منعکس می کند و فرد باید نسبت به این علایم هشیار باشد. عموما این افراد هرچه تلاش می کنند خواب خود را بهبود ببخشند بیشتر دچار بی خوابی می شوند و در نتیجه در یک دور باطل گیر می افتند. در این موارد روان درمانی کمک زیادی نمی کند توصیه های کلی شامل استفاده از تکنیک های آرام سازی، تعویض اتاق خواب، کاهش تنش عضلانی قبل از خواب و تلاش نکردن برای خوابیدن می باشد. دکتر ارشادی خواب ناکافی را یکی دیگر از عوامل ابتلا به اختلالات خواب ذکر می کند و می گوید: به هم خوردن تنظیم ساعت بیولوژیک بدن به علت سبک زندگی نادرست مهم ترین علت ابتلا به اختلال خواب عده بسیار زیادی از مردم است که لازمه بهبود آن، تغییر سبک زندگی، اهمیت دادن به بهداشت خواب و رعایت نکاتی مثل پرهیز از نوشیدن کافئین، دوش آب گرم، اتاق خواب راحت، نور و محیط مناسب و ورزش منظم روزانه است.



● نگرانی های شغلی و اختلال خواب

به نوشته خبر آنلاین نتایج نظرسنجی در کشور انگلستان که سه چهارم مردم به دلیل نگرانی شغلی در خواب مشکل دارند نشان داده است که مهم ترین دلیل بی خوابی در هنگام شب فشار زیاد کاری است. هم چنین به عقیده بسیاری اوضاع ناخوشایند اقتصادی را از عواملی می دانند که باعث بی قراری در هنگام خواب می شود.دکتر ارشادی ضمن تایید این مطلب توضیح می دهد: نگرانی های شغلی قطعا یکی از دلایل اختلالات خواب است به ویژه در مورد کسانی که شب کار هستند این اختلال شایع تر است، اصولا کارشناسان سال هاست نسبت به تغییر سبک زندگی و تاثیر آن بر خواب ناکافی هشدار داده اند و این در حالی است که اقشار مختلفی از مردم مجبورند ساعات طولانی شب را بیدار باشند و در طول روز بخوابند، «سندروم نوبت کاری» عنوانی است که به اختلال آن ها اطلاق شده و علاوه بر این بیشتر این شاغلان نزدیک صبح به منزل می رسند و پس از چند ساعت نمی توانند بخوابند و در تمام طول روز احساس خستگی شدید می کنند. مهم ترین توصیه هایی که می توان به این افراد کرد این است که باید قبل از شروع ساعت کاری حتما چند ساعتی بخوابند و در طول شب نیز فرصت چرت کوتاه بیابند و خستگی را از خود دور کنند و طوری برنامه ریزی کنند که به مشکل دچار نشوند.

این روان پزشک با اشاره به این که به هر حال نمی توان استرس را از شغل حذف کرد می گوید: سایر شاغلان باید توجه داشته باشند که نوعی بی خوابی تحت عنوان سایکوفیزیولوژیک یعنی بی خوابی روانی فیزیولوژی داریم. شکایت عمده این افراد دشواری در به خواب رفتن است. بسیاری از شاغلان که دوره های پراسترس را پشت سر گذاشته اند، مشغله ذهنی فراوانی داشته اند، نگرانی از سلامت جسمانی دارند و حتی اظهار می کنند مشکلی در روند خواب ندارند، در واقع به این نوع اختلال دچار هستند، زیرا در طول روز تنش و اضطراب زیادی دارند و این استرس ها تبدیل به مجموعه محرک های شرطی برای بی خوابی می شود. معمولا این افراد دچار خستگی مزمن، نگرانی های روانی، نگرانی از ناتوانی در به خواب رفتن ، تلاش بیهوده برای به خواب رفتن، ناتوانی در پاک کردن ذهن به هنگام خوابیدن، ابتلا به نشخوار ذهنی به هنگام خوابیدن، تظاهرات جسمی و اضطراب می شوند و توصیه اکید این است که چند دقیقه پس از رفتن به رختخواب اگر نتوانستند بخوابند به پزشک مراجعه کنند.



● چرت روزانه

مسئله اختلالات خواب به حدی در جوامع مختلف رواج پیدا کرده که به گفته کارشناسان تاثیر مستقیمی روی بازدهی کارمندان، افزایش هزینه های درمانی و اتلاف بودجه های عظیم از شرکت های بیمه گذاشته است. به همین دلیل است که در بسیاری از کشورها به این فکر افتاده اند که مشکل را طور دیگری حل کنند.از آن جا که همه کارمندان و افراد شاغل کم و بیش با خستگی و خواب آلودگی در طول روز کاری خود رو به رو بوده اند، اغلب توصیه شده که با راه هایی مثل قدم زدن، نوشیدن چای یا گپ زدن با دوستان خستگی به در کنند اما راه حل دیگری هم وجود دارد و آن چرت زدن در محل کار است! بله چرت زدن با اجازه کارفرما در محیط کار یکی از راه های برطرف کردن خستگی است. چنان که شرکت های عظیمی مثل گوگل به کارمندان خود اجازه داده اند که در محیط کار ۱۰ دقیقه ای چرت بزنند و خستگی در کنند! به اعتقاد روسای این شرکت ها وجود اتاق هایی برای استراحت و چرت کوتاه باعث آرامش و حفظ حریم خصوصی افراد برای مدتی کوتاه می شود.به این ترتیب کارها بهتر، سریع تر و با تداوم بیشتری انجام می گیرد . اجازه یک چرت کوتاه ۱۰ دقیقه ای می تواند حجم زیادی از فشار روانی و خستگی کارمندان را کم کند.تحقیقات نشان داد که یک چرت ۱۰ دقیقه ای می تواند در کاهش خواب آلودگی و افزایش کیفیت کار تاثیر به سزایی داشته باشد.

شرکت هایی مانند گوگل پناهگاهی را برای خواب کارمندان، تعبیه می کنند که فاقد نور است و همه می توانند از آن استفاده کنند. استفاده کنندگان از این پناهگاه ها می گویند چرت زدن در طول روز نه فقط حال آدم را بهتر می کند بلکه گاهی زندگی آدم را نجات می دهد! هرچند این طرح ها مخالفان زیادی هم دارد دلایل آن ها هم این چنین است:«دستمزد نمی گیرید که بخوابید»، «اگر خسته اید شب ها زودتر بخوابید»، «انتظار ما این است که وقتی سر کار هستید، آمادگی کافی را داشته باشید و به اندازه کافی استراحت کرده باشید.» راستش را بخواهید دیدن کارمندی که خوابیده و یا در حال چرت زدن است برای بیشتر کارفرمایان مشمئزکننده و غیرقابل تحمل است.به هر حال اگر به هر دلیلی چرت زدن در محیط کار شما به مدت کوتاه هنوز به صورت فرهنگ در نیامده است بهتر است به چند روش متوسل شوید. به فرهنگ و محیط کاری خود دقت کنید. اغلب در محیط های کاری افرادی که خواب یا در حال چرت زدن هستند آدم هایی تنبل، بی عرضه، کسل و بی انگیزه توصیف می شوند و از آن جا که نمی خواهید هیچ یک از این ها باشید بهتر است ساعت ناهار خود را کوتاه تر کرده و ۱۰ دقیقه آن را به چرت اختصاص دهید.








نویسنده: عظیمی مروی


روزنامه خراسان ( www.khorasannews.com )